Grzyby
Stan zbadania grzybów na terenie rezerwatu "Szachownica" jest niedostateczny. Grzyby odgrywają dużą rolę w zasiedlaniu przez rośliny hałd pogórniczych i hutniczych, wyrobisk i nasypów. ciepły, wilgotny klimat, stwarzają dogodne warunki dla występowania gatunków ciepłolubnych.jedym z zadko spotykanych grzybow jest borowika królewskiego
Najwiecej grzybow na terenie rezerwatu jest grzybow kapeluszowych.
przyklady grzybow wystepujacych na terenie rezerwatu:
TRUJĄCE:
POROSTY
Nie ma dokladnych informarcji na temat wystepowania wiekszej ilosci porostow. przede wszytskim sa to porosty najbardziej upowszechnione na wyzynie krakowsko_czestochowskiej, ktore przystosowly sie do tego klimatu.
jednym z wystepujacych jest Hypogymnia tubulosa
Znaczenie porostów:
* Porosty jako organizmy pionierskie mają bardzo ważną funkcję glebotwórczą.
* Są ważnym składnikiem pokarmowym (dla reniferów i piżmowołów) oraz schronieniem bezkręgowców. Niektóre ptaki wykorzystują porosty do budowy gniazd. Porosty wykorzystywane są w lecznictwie (płucnica lekarska, brodaczka, tarczownica), inne są cenione w kuchni (krusznica jadalna - "manna z nieba").
* Porosty są bardzo czułym biowskaźnikiem (bioindykatorem) czystości atmosfery. Specjalna skala porostowa pozwala na podstawie składu gatunkowego porostów określić stopień zanieczyszczenia atmosfery.
* Szczątki porostów przyczyniają się do powstawania próchnicy, która z rozdrobnionym materiałem skalnym tworzy glebę.
MSZAKI
Mszaki (Bryophytina), według Cavaliera-Smitha typ należący do królestwa roślin, obejmujący rośliny zarodnikowe z regularną przemianą pokoleń i dominującym pokoleniem płciowym, czyli gametofitem. Z zarodnika wyrasta nitkowaty, zielony twór zwany splątkiem, z którego z kolei wyrastają gametofity, posiadające wyraźną łodyżkę (łodyga ) i liście.
Na gametofitach mieszczą się narządy rozmnażania: rodnie i plemnie. Zapłodnienie następuje przy udziale wody. Z zapłodnionej komórki jajowej wyrasta sporofit zróżnicowany na stopę, setę i zarodnię. W zarodniach wytwarzają się zarodniki, podział redukcyjny zachodzi u młodych zarodników. Sporofit na stałe złączony jest i uzależniony od gametofitu.
Siedliskiem mszaków epilitycznych są naturalne wychodnie skalne, odsłonięcia w kamieniołomach, głazy narzutowe oraz mury
Najliczniejszą grupę ekologiczną stanowią mszaki siedlisk naziemnych (epigeiczne) związane z różnymi ekosystemami. W zbiorowiskach roślinnych tworzą one najniższą warstwę roślin. Część gatunków wykazuje bardzo silne przywiązanie do konkretnych zbiorowisk i w niektórych przypadkach traktowane są jako ich gatunki charakterystyczne lub wyróżniające. Brioflora naszego rezerwatu składa się prawie wyłącznie z gatunków rodzimych. Nie Zanotowano tu występowanie "obcych przybyszów".
najliczniej wystepujacym mchem w rezerwacie ejst mech plonnik
Płonniki (Polytrichidae) - podklasa mchów należących do typu (gromady) mszaków. Płonniki rosną na torfowiskach, w rowach, itp. Najczęściej są spotykane w wilgotnych lasach.
PAPROTNIKI
Paprotniki reprezentowane są na terenie naszego rezerwatu przez rośliny należące do trzech klas: paproci, skrzypów i widłaków.
*Paprocie
Najliczniejszą grupę paprotników stanowią paprocie - 51 gatunków. Spotykamy je w różnych typach środowisk: borach sosnowych (np. orlica pospolita), lasach mieszanych i liściastych (np. nerecznica samcza, wietlica samicza), podmokłych lasach łęgowych (np. zachylnik błotny, długosz królewski), górskich borach świerkowych (podrzeń żebrowiec, wietlica alpejska), na skałkach (zanokcica skalna, zanokcica murowa), a nawet w środowisku wodnym - w stawach i starorzeczach występuje rzadki gatunek paproci wodnej - salwinia pływająca. W rezerwacie "szachownica: wystepuje tylko kilka powszechnie spotykanych gatunkow paproci. Ochrona Gartunkowa
objeta jest powszechnie spotykana Paprotka zwyczajna . Wystepuja tez paprocie wapieniolubne;) np. paprotnica krucha.
Na terenie województwa spotkamy wszystkie 9 gatunków skrzypów, które występują w Polsce, tj. skrzypy: bagienny, błotny, gałęzisty, leśny, łąkowy, polny, pstry, zimowy oraz skrzyp olbrzymi - jedyny objęty ochroną gatunkową. Większość z nich, to gatunki pospolicie występujące takz a w naszym rezerwacie.
Przyklady skrzypow:
*skrzyp lesny
*skrzyp polny
ROŚLINY NASIENNE
Dla obecnej roślinności rezerwatu charakterystyczne jest duże zróżnicowanie spowodowane tym, że przebiega tędy granica między dwiema krainami geobotanicznymi tzn. Wyżyną Krakowsko - Wieluńską i Północnymi Wysoczyznami Brzeźnymi. W rezultacie reprezentowana jest tutaj roślinność typowa dla wyżyn Polski południowej i nizin Polski środkowej.
Roślinność leśną obszaru wyżynnego reprezentują głównie lasy jodłowe, bory mieszane dębowo - jodłowe i buczyny. Zachowały się one jednak tylko w bardzo niewielu miejscach na Wyżynie Wieluńskiej.
Charakterystycznym zespołem roślinnym dla nizin są grądy, obejmujące zbiorowiska wielogatunkowych lasów liściastych. W skład warstwy drzewostanu wchodzą: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, klon, świerk, jodła, buk, a podszycia: leszczyna, tarnina, kruszyna, kalina i głóg.
Obecnie spotyka się tylko niewielkie płaty grądów, bowiem większość siedlisk zajmują uprawy rolne.
Nizinnym zbiorowiskiem roślinnym jest również świetlista dąbrowa, składająca się z dębu bezszypułkowego z domieszką sosny. W podszycie dominuje leszczyna, natomiast runo odznacza się wielką różnorodnością roślin.
Rosliny naienne dzielimy na: Nagozalążkowe
*cis Pospolity
Cis pospolity (Taxus baccata L.) gatunek wiecznie zielonego szpilkowego drzewa lub dużego krzewu z rodziny cisowatych. Pierwotnie cis pospolity rósł w Europie, w górach Atlas w Maroku i w zachodniej Azji (Kaukaz). Największe osobniki znane są z Kaukazu i Anglii (Fortingall), gdzie osiągają do 32 metrów wysokości i 9 m obwodu pnia.Gatunek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest gatunkiem najwcześniej objętym ochroną w Polsce, bowiem chroniony jest od 1423 r. Ochrona została wówczas ustanowiona na mocy statutu warckiego, wydanego przez króla Władysława Jagiełłę[1], który chciał ograniczyć eksport drewna cisowego, z którego wyrabiano bardzo dobrej jakości łuki. Ograniczenie wprowadzono z obawy o całkowite wyginięcia cisu pospolitego.
Dawniej był ceniony jako źródło trwałego i twardego drewna. Wykorzystywany w meblarstwie, a także do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były łuki.
Roślina ozdobna: w naturze gatunek rzadko spotykany, często sadzony w ogrodach i parkach. Obecnie w takim zastosowaniu spotyka się wiele odmian cisa pospolitego o zróżnicowanym pokroju, wzroście i ubarwieniu (od ciemnej zieleni po złoty).
Roślina lecznicza: odwar z igieł był kiedyś stosowany przy niedociśnieniu krwi. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe (taksoidy) używane najczęściej w leczeniu raka jajników (Paclitaxel) oraz w leczeniu raka piersi, płuc, prostaty, żołądka i nowotworów głowy i szyi (Docetaxel).
*jałowiec pospolity
Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) - gatunek zawsze zielonego krzewu lub drzewa należący do rodziny cyprysowatych.
Pokrój
Zawsze zielony, powoli rosnący, prosty, od nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej, niekiedy także płasko rozpostartej formie wzrostu; występuje również jako małe drzewo o wielu pniach z wąsko piramidalną (tylko rzadko spłaszczoną) koroną, osiąga wysokość 0,5 6 m (w uprawie- do 12 metrów). Młode pędy 3m- kanciaste z wąskimi podłużnymi listewkami.
Kora
Początkowo gładka czerwonawo brunatna, później szarobrunatna wzdłuż popękana, odpadająca w postaci łusek i włókien.
Liście
Liście szpilkowate, przeważnie po trzy w okółku, daleko od siebie, prosto odstające, nie zbiegające w dół pędu, sztywne, kłujące, 10-20 mm długości i 1-2 mm szerokości, równowąskie do lancetowatych, na końcu tępe lub kolczasto zaostrzone, proste, zwykle szarozielone, z wierzchu z szeroką białą wstęgą środkową i wąskimi zielonymi smugami brzeżnymi.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, tylko bardzo rzadko obupłciowe, pojawiają się jesienią w pachwinach liści okółków w środkowej części gałązek. Kwiaty męskie małe, podłużne, żółte, zwykle skierowane skośnie w dół, składają się z licznych okółków o 3 łuskowatych pręcikach.
Owoce
Szyszki żeńskie bardzo małe i niepozorne, zielonkawe, prosto wzniesione, składające się z licznych 3- członowych okółków o podłużnie spiczastych listkach łuskowych. Trzy zalążki są umieszczone szczytowo pomiędzy trzema najwyższymi łuskowatymi listkami (zwanymi także łuskami nasiennymi). Po zapyleniu łuski te zrastają się w jedną i mięsistą nibyjagodę lub szyszkojagodę otaczającą 3 nasiona. Niedojrzałe nibyjagody są wielkości grochu, zielonkawe, bez soku, nieprzyjemne w smaku. Szyszkojagody dojrzewają jesienią drugiego lub trzeciego roku, mają 6-9 mm średnicy, są czarnobrunatne, niebieskawo oszronione, na krótkich trzoneczkach. Nasiona słabo 3- kanciaste, jasnobrunatne, z twardą łupiną.
*jodła pospolita
Jodła pospolita, jodła biała (Abies alba Mill., syn. Abies pectinata (Lam.) DC.) - gatunek drzew z rodziny sosnowatych. Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy. Nie rośnie w Skandynawii, Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów). W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól, Ostrów Wlkp., Łódź, Lublin i Zamość. W kraju najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich (Puszcza jodłowa) i Karpatach, m.in. na Babiej Górze. W polskich Tatrach dorasta do 1400 m n.p.m., natomiast w Alpach i Pirenejach do 2000 m n.p.m.Pokrój
Drzewo w naszych warunkach osiągające do 50 m, pierśnica do 1,5 m, korona wąska, dość luźno ugałęziona, na szczycie tworzy się tzw. "bocianie gniazdo".
Pień
Prosta strzała, łatwo oczyszczająca się z bocznych gałęzi. Młoda kora cienka, jasnopopielata z pęcherzykami żywicy, stara wąsko spękana na tarczkowate płytki.
Drewno
Lekkie, miękkie, łatwo łupliwe.
Pąki
Pąki suche (nieożywicowane, bardzo charakterystyczna cecha), nieduże o czerwonawobrązowej barwie, u nasady białawe. Łuski jajowate, niewielkie.
Liście
Na gałązce osadzone spiralnie, zebrane w boczne, dwustronne grzebienie. Igły ok. 25 mm długości, tępo zaokrąglone na końcach. Górna strona ciemnozielona, błyszcząca, z wgłębieniem pośrodku, na spodzie dwa białe, woskowe paski. Na pędach generatywnych są sztywniej, bardziej nastroszone, o zaostrzonych końcach.
Kwiaty
Kwiaty męskie z żółtymi pylnikami, zebranymi w jajowate kotki wyrastające pojedynczo w kątach igieł, na ubiegłorocznych gałązkach. Kwiaty żeńskie zebrane w wielołuskowe, wyprostowane szyszki. Roślina kwitnie od kwietnia do maja.
Szyszki
Zielone szyszki, kształtu walcowatego, ok. 15 cm długości i średnicy 35 cm, stojące na gałęzi. W czasie dojrzewania przybierają barwę brązowawą. Gdy dojrzeją rozpadają się, zostaje tylko oś szyszki. Łuski wspierające dłuższe od nasiennych, wystające i odgięte (cecha charakterystyczna dla sekcji). Nasiona trójkątnojajowate, żółtawe, z szerokim, purpurowo-żółtym skrzydełkiem. Zawierają płynną żywicę o przyjemnym zapachu.
*modrzew europejski
Modrzew europejski (Larix decidua Mill.) gatunek drzewa iglastego należący do rodziny sosnowatych. Pierwotnym miejscem jego występowania były góry środkowej Europy (Alpy, Karpaty), ale został rozpowszechniony na innych terenach w wyniku nasadzeń. W Polsce na naturalnych siedliskach rośnie tylko w Tatrach. Poza tym jest sadzony powszechnie na terenie całego kraju.
*sosna zwyczajna
Sosna zwyczajna, pospolita (Pinus sylvestris L.) gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny sosnowatych. Występuje powszechnie na terenach górskich Europy Północnej i Środkowej oraz Syberii Wschodniej. Jej zasięg rozciąga się od Wielkiej Brytanii i Hiszpanii na zachodzie po Serbię i Kaukaz na wschodzie, na północy sięgając krańców Półwyspu Skandynawskiego. W południowej i zachodniej Europie zasięg ten jest poprzerywany, natomiast w środkowej i wschodniej zwarty.
W Polsce jest najpospolitszą z krajowych sosen, tworzy zespoły borów sosnowych (sośniny) (Pinetum) (jako gatunek dominujący), występuje również często w borach mieszanych (Pino-Quercetum). W lasach gospodarczych często sadzi się lite drzewostany sosny pospolitej zwane też monokulturami sosnowymi.
W Wielkiej Brytanii sosna zwyczajna występuje naturalnie tylko na terenie Szkocji, chociaż z historycznych zapisów wynika, że rosła także w lasach Irlandii, Walii i Anglii, dopóki nie została wytrzebiona ok. 300400 lat temu, w wyniku nadmiernego wyrębu. Podobne fakty miały miejsce w Niemczech i Holandii, gdzie gatunek ten jest reintrodukowany. Sosna zwyczajna ma status ochrony LR/LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych[1]. Oznacza to, że gatunek ten należy do gatunków wymagających najmniej uwagi (LC), spośród gatunków w niskim stopniu narażonych na wymarcie (LR).
*świerk pospolity
Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst 1881, syn. P. excelsa (Lamb.) Link.) - gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej Polsce. Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii (70°N).
*rojnik pospolity
Rojownik pospolity, rojnik pospolity, rojniczek pospolity (Jovibarba sobolifera) gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny gruboszowatych. Występuje na niżu Polski oraz w Sudetach i Karpatach. jest gatunkiem rzadkim. Jest także rośliną uprawną i często dziczejącą (ergazjofigofit).
*zarnowiec miotlasty
Żarnowiec miotlasty (Sarothamnus scoparius) - gatunek krzewu z rodziny bobowatych. Występuje w południowej i środkowej Europie, także w Polsce (pas nadmorski, zach. część niżu i pogórze). Uprawiany i dziczejący. Status gatunku we florze Polski: kenofit, efemerofit.
*dab bezszypulkowy
Dąb bezszypułkowy (łac. Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. Fl.Fuld.403 1784; O.Schwarz Journ.Bot.Lond.l XXIII.50 1935, syn. Quercus sessilis Ehrh.) - gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie Środkowej, Irlandii, Wielkiej Brytanii, południowej Skandynawii, aż po tereny Włoch i Bułgarii. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach.
W Polsce występuje rzadziej od dębu szypułkowego, z którym tworzy mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.).
*dąb szypułkowy
Dąb szypułkowy (Quercus robur L., syn. Q. pedunculata Ehrh.) - gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii) oraz południowo - wschodniej Azji. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach.
Mapa zasięgu
W Polsce bardziej pospolity od dębu bezszypułkowego, z którym łatwo się krzyżuje, tworząc mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.). Najłatwiej rozróżnić te dwa gatunki po kształcie i unerwieniu liści, oraz po długości szypułki. Pozostałe cechy są w dużej mierze zbieżne lub różnice pomiędzy nimi są mało widoczne i posłużenie się nimi może być zawodne przy próbie ustalenia gatunku.
*dąb czerwony
Drzewo bardzo odporne na mrozy i zanieczyszczenia powietrza, może być sadzone na suchych, piaszczystych i ubogich glebach. Rośnie szybciej od innych dębów łatwiej wykształca prosty pień, owocuje już w młodym wieku. Pień ma dość masywny, przy tym jednak bardzo krótki i już na nieznacznej wysokości nad ziemią podzielony na grube konary. Młode drzewa mają liście w jesieni pięknie czerwono zabarwione, starsze w mniejszym stopniu.
*lipa drobnolistna
Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) - gatunek drzewa, należący do rodziny lipowatych (wg systemu Reveala). Pochodzi z Europy i Azji Zachodniej. W Polsce występuje pospolicie na terytorium całego kraju. Występuje w stanie naturalnym, ale jest także bardzo często sadzona przy domach, w parkach i przy drogach, jako roślina ozdobna i użyteczna. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy lub zadomowiony.
*lipa szerokolistna
Lipa szerokolistna, lipa wielkolistna (Tilia platyphyllos) gatunek drzewa należący do rodziny lipowatych (wg systemu Reveala). Występuje w Europie, w Polsce głównie na południu i jest rzadsza od lipy drobnolistnej.
*brzoza brodawkowata
Brzoza (Betula L., 1754) - rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych. Obejmuje około 35-60 gatunków - różnica w ocenie liczby gatunków jest m. in. wynikiem łatwego tworzenia mieszańców międzygatunkowych o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Występuje w stanie dzikim w strefach umiarkowanej, borealnej i arktycznej Europy, Azji i Ameryce Północnej. Centrum różnorodności gatunkowej i prawdopodobne miejsce powstania rodzaju znajduje się w północnej Eurazji. W Polsce najpospolitszym gatunkiem jest brzoza brodawkowata (Betula pendula Ehrh.) występująca w lasach zarówno na niżu jak i w górach.
ZWIERZĘTA PŁAZY
*rzekotka drzewna
Rzekotka jest małym, zaledwie kilkucentymetrowym płazem z rodziny rzekotkowatych. (samce mierzą 31-51, a samice 37-60 mm). Ma delikatne, smukłe i proporcjonalne ciało. Jej tylne nogi są długie, przystosowane do skoków. Palce rzekotki zakończone są okrągłymi, lepkimi przylgami służącymi do chodzenia po gładkich pionowych powierzchniach (może się wspinać nawet po pionowych szybach). Błony pławne na jej nogach są krótkie. Na grzbiecie skóra rzekotki jest bardzo gładka, lśniąca i delikatna, zaś na brzuchu chropowata. Patrząc od góry, na czubku pyska zobaczymy leżące blisko siebie dwa małe otwory nosowe. Dalej znajdują się duże, szeroko rozstawione, wyłupiaste oczy o poziomych, eliptycznych źrenicach. Za oczami znajdują się wyraźnie widoczne błony bębenkowe. Grzbiet rzekotki ma zielony kolor, jednak dzięki zdolności mimetyzmu jego barwa może się zmieniać od jasnożółtej do prawie czarnej. Zmiana taka może nastąpić już w przeciągu 15 - 20 min. Brzuch jest białawy i lepki co dodatkowo ułatwia utrzymywanie się na gładkich powierzchniach. Dymorfizm płciowy jest słaby. Samce wyróżniają się obecnością pojedynczego rezonatora na podgardlu, które jest żółtobrązowe lub ciemnoszare, u samców ciemniejsze niż u samic. W okresie godów u samców na pierwszym palcu kończyn przednich pojawiają się niewyraźne białe modzele godowe.
Jaszczurka zwinka jest naszym najpospolitszym gadem. Ciało ma wysmukłe, lecz masywne, dużą głowę, dosyć szeroką, pysk tępo zaokrąglony. Ogon jej jest gruby, proporcjonalnie zwężający się ku tyłowi, o 1,5 lub 1,25 raza dłuższy od reszty ciała. Ogon, jak u wszystkich naszych jaszczurek, jest kruchy i łatwo odpada. ulegając następnie czę ciowej regeneracji. Nogi zwinki są silne, dosyć długie, dobrze rozwinięte, palce zakończone pazurkami. Największe osobniki spotykane w Polsce nie przekraczają 20 cm długo ci. Tarczki pokrywające głowę są duże i regularne. Wzdłuż grzbietu widoczna jest dosyć szeroka wstęga wąskich i zbitych łusek, wyra nie różnych od szerokich łusek grzbietu i boków. Ubarwienie grzbietu oraz głowy zwinki jest brunatne, a samicy bardziej szare, upstrzone plamkami i kropkami, tworzącymi charakterystyczne desenie. Spód ciała jest szarawy, szary z białymi plamkami. W okresie godów pojawia się u samców intensywnie zielone zabarwienie podgardla rozszerzające się na brzuch, kark, głowę i przechodzące często na grzbiet. Młode jaszczurki są u zwinki, jak i u innych gatunków znacznie ciemniejsze. U omawianego gatunku znanych jest wiele odmian barwnych. Jaszczurka zwinka budzi się ze snu zimowego w marcu lub w początkach kwietnia. Żyje na silnie nasłonecznionych polankach le nych, na skraja dróg i wrzosowisk. Rzadziej spotkać ją można również na zboczach nasłonecznionych jarów, wzgórz oraz na podmiejskich rumowiskach. W słoneczne dni gadzinami wygrzewa się w słońcu, polując równocze nie na owady (głównie szarańczaki). Jest bardzo zwinna i ruchliwa. Przestraszona kryje się w norkach gryzoni, szczelinach skalnych lub w wykrotach, a wyjątkowo tytko wspina się na niskie krzaki lub skały. Gody jaszczurki zwinki rozpoczynają się w marcu lub kwietniu i trwają do czerwca. W tym czasie jaszczurki stają się bardzo aktywne, a samce toczą między sobą pojedynki o samice. Jaja składa samiczka w czerwcu, w ziemi, w miejscach nasłonecznionych, w ilo ci do 14 sztuk. Młode jaszczurki wylęgają się po ośmiu tygodniach. W ostatnich czasach w wielu okolicach kraju zwinka staje się coraz rzadsza. Gad ten ma oczywi cie wielu wrogów (ssaki, węże, ptaki), ale nie jest też wykluczone, że na spadek liczby osobników tego gatunku wpływa walka chemiczna z owadami. Również wiele preparatów owadobójczych ma szkodliwe działanie na gady. Jak się okazuje, zaciekłymi tępicielami zwinek są koty domowe. Ze zjawiskiem tym spotykamy się przede wszystkim w terenach podmiejskich lub w dużych miastach, a także tam, gdzie zdziczałe koty wałęsają się bez dozoru. Koty zakradają się też często do terrariów ogrodowych na terenach ogrodów zoologicznych lub hodowli prywatnych, szerząc spustoszenie w ród jaszczurek wszelkich gatunków. Jaszczurka zwinka jest gatunkiem rodkowo-południowoeuropejskim. Rozsiedlenie jej sięga na północ po rodkową Szwecję, na południu przebiega przez Małą Azję, na wschodzie występuje w zachodniej czę ci Azji. W Polsce żyje rasa nominalna (L. a. agilis Linnaeus) jedna z pięciu ras europejskich. W górach jest rzadka i nie przekracza wysokości 1200 npm. W pojawie zwinek, tak jak i innych naszych gadów, daje się zauważyć pewna prawidłowość Najliczniej spotyka się je na wiosnę, znacznie rzadsze są w ciągu lata i znów nieco częstsze na jesieni. W tym drugim okresie wzmożonej aktywno ci spotyka się jednak przeważnie młode, tegoroczne okazy.
Bradzo wanze dla Europy jest pare garunkow nietoperzy wystepujacych w jaskini"szachownica". Najwieksze zimowe zgrupowanie nietoperzy miesci sie w rezerwacie "Szachownica" na wyzynie Wielunskiej,w ktorym lizcebnisc siega 1200 nietoperzy nalezacych do 10 gatunkow.
Gatunki objete ochrona to:
*mopek (Barbastella barbastellus)
Gatunek znany z preferencji chlodnych jaskin i sztolni podczas hibernacji. Licznie zimuja tylko w jaskini "szachownica": do275 osobnikow. Spotykamy je jescze w nielicznych jaskiniach na wyzynie czesochowskiej. W okresie letnim i jesiennzm takaye spotzkamz na wzmienionzch obsyarach.
Nietoperz średniej wielkości. Futro bardzo długie i gęste, ciemnobrązowe lub czarne, końce włosów srebrzyste, na brzuchu jaśniejsze. Błony lotne brązowawe, skrzydła wąskie. Ucho zrośnięte u nasady, niezbyt długie, bardzo szerokie. Koziołek nożowaty, sięgający połowy długości ucha. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Poza nią wystaje płatek skórny z czy bez chrząstki. Koniec ogona wystaje poza błonę ogonową na ok. 1 mm. Przedramię długości 31-42,5 mm.
Występuje w Europie z wyjątkiem jej północnych krańców, południowej części Półwyspu Iberyjskiego oraz Bałkanów. W Polsce występuje w całym kraju, chociaż nie był stwierdzony na Wybrzeżu Bałtyku.
Biologia tego gatunku poznana jest bardzo słabo. Mopek związany jest z lasami. W Polsce latem spotykane były w budynkach, jednak odnajdywane są bardzo rzadko. Kolonie rozrodcze znajdowane były trzykrotnie za okiennicami Poza Polską mopki obserwowano w dziuplach, budkach dla ptaków i w budynkach. Inne spotkania w okresie letnim są również rzadkie. Zimą preferują kryjówki chłodne. Występują we wszelkiego rodzaju podziemiach, a także w dziuplach drzew. Częste, a w niektórych regionach Polski i liczne, obserwacje z okresu zimowego stoją w sprzeczności z rzadkością stwierdzeń z okresu letniego. Jest to gatunek osiadły, sporadycznie odnotowywane przeloty sięgają 180 km.
Odżywiają się motylami nocnymi, rzadziej innymi owadami, chwytanymi w locie. Maksymalny wiek - 21 lat i 9 miesięcy.
*nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii)
Jest jednym z rzadziej wystepujacych gartunkow nietoperzy. W okresie letnim zwiazany ze starami lasami lisciastymi, z duza iloscia dziupli pozwalajacych na rozrod. w wojewodztwie slaskimm stwierdzono hibernacje tego gatunku w 10jaskiniach. Poza jaskinia "szachownica" gdzie zimuje do7osobnikow w innych obiektach spotykamy sporadycznie.
Nietoperz średniej wielkości. Futro na grzbiecie brązowe, na brzuchu białawe. Skrzydła szerokie. Cechą charakterystyczną tego gatunku są duże uszy, sięgające około połowy długości przedramienia; przyłożone do policzka wystają ponad 10 mm poza koniec nosa. Koziołek nożowaty, sięgający połowy długości ucha. Błona skrzydłowa dochodzi do nasady palców stóp. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Płatka brak. Przedramię długości 39-44 (47) mm
Nocek Bechsteina występuje w zachodniej i środkowej Europie. Polska znajduje się na północno-wschodniej granicy zasięgu tego gatunku. Wyznacza ją Roztocze oraz południowa część Niziny Mazowieckiej i Pojezierza Pomorskiego. Wszędzie jest bardzo rzadki.
Jest to gatunek bardzo słabo poznany. Jego letnimi kryjówkami są dziuple lub budki lęgowe. Zimą spotykany jest w podziemiach o stosunkowo wysokiej temperaturze (kilka stopni powyżej zera). Najdłuższy obserwowany wiek w warunkach naturalnych to 21 lat, a w Polsce 3 lata i 7 miesięcy.
*nocek duży (myotis myotis)
Jeden z najwiekszych i najpospolitszych nietoperzy Polski. Wystepuja na terenie calego wojewodztwa slaskiego.Zimuja zarowno w jaskiniach jak i sztucznych podziemiach.Czesto tworzyduze skupienia ,nawet do 100 osobnikow. Najwieksze zimowe kolonie znane sa w rezerwacie :"Szachownica" na wyzynie wileunskiej ,gdzie hibernuje do300osobnikow.
Jeden z trzech największych krajowych nietoperzy. Futro na grzbiecie szarobrązowe, końcówki jasnobrązowe, na brzuchu białawe. Błony lotne ciemne, ucho i pyszczek jaśniejsze. Skrzydła szerokie. Ucho duże, na wewnętrznej stronie z 8-10 poprzecznymi fałdami. Koziołek nożowaty, równomiernie zwężający się ku końcowi, sięgający połowy długości ucha. Błona skrzydłowa przyczepiona pomiędzy piętą a nasadą palców. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Płatka brak. Koniec ogona wystaje poza błonę ogonową na 1-2 mm. Przedramię długości 54-67 mm.
Występuje w południowej i środkowej Europie. Skrajnie północne stanowiska znane są z południowej Anglii i Szwecji. W Polsce występuje licznie w południowej i środkowej części kraju, natomiast z północnej jego części znane są tylko pojedyncze obserwacje. Na zachodzie sięga Pobrzeża Bałtyckiego, natomiast na wschodzie nie był notowany w północnej części kraju (Mazury, Suwalszczyzna).
Jego letnimi kryjówkami są najczęściej strychy. Kolonie rozrodcze są bardzo duże, w latach pięćdziesiątych sięgały kilku tysięcy samic. Jednak w ostatnich pięćdziesięciu latach liczebność tego gatunku spadła i obecnie wielkość kolonii rzadko przekracza 500. Nietoperze te najczęściej nie kryją się w szczelinach, lecz wiszą na ścianach strychu. Zimą spotykany jest w dużych podziemiach, zarówno naturalnych, jak i sztucznych. Poszczególne osobniki często przebywają w ciasnych skupieniach. W ostatnich kilkunastu latach liczba nocków dużych w zimowiskach nie maleje, a w niektórych obiektach nawet wzrasta. Kryjówki zimowe najczęściej znajdują się w pobliżu letnich, chociaż stwierdzono przeloty pomiędzy nimi na odległości przekraczające 250 km.
Odżywiają się dużymi owadami nielatającymi, głównie biegającymi po ziemi chrząszczami z rodziny biegaczowatych. Wskazuje to na odmienny niż u innych nietoperzy sposób polowania - nocki duże latają nisko i chwytają biegające po ziemi duże owady. Najdłuższy obserwowany wiek w warunkach naturalnych to 21 lat i 9 miesięcy, a w Polsce 14,5 roku.
*nocek łydkowłosy (myotis dasycneme)
Duzy nietoperz podobnie jak nocek rudy zwiazany ze srodowiskiem wodnym, preferujacy jednak duze zbiorniki.W okresie hibernacji znany z pojedynczyc obserwacji z jaskiń Wyzyny Wieluńskiej, gdzie maksymalnie stwierdzono 3 osobniki, oraz Wyżyny czestochowskiej gdzie jest rownie nieliczny. Jesienią spotykany w okolicach jaskiń, co ma zapewne zwiazek z okresem godowym i migracją.
Jeden z większych krajowych nietoperzy. Futro na grzbiecie szarobrązowe, na brzuchu szarawe. Pyszczek i ucho ciemne. Skrzydła szerokie. Koziołek nożowaty, równomiernie zwężający się ku końcowi, sięgający połowy długości ucha, delikatnie wygięty w kierunku pyszczka. Błona skrzydłowa przyrasta do pięty. Ostroga zajmuje ok. 2/3-3/4 odległości między stopą a ogonem. Stopy bardzo duże. Koniec ogona wystaje poza błonę ogonową na 3 mm. Przedramię długości 44,1-49,2 mm.
Występuje we wschodniej i środkowej Europie. W Polsce stwierdzony w całym kraju z wyjątkiem rejonów najsłabiej zbadanych (Pojezierze Pomorskie, Wyżyna Lubelska, Kotlina Sandomierska, wschodnia część Karpat). Większość stanowisk pochodzi z okresu zimowego, a latem spotykane są wyłącznie dorosłe samce - rozrodu w naszym kraju nie stwierdzono.
Latem nocek łydkowłosy jest związany z dużymi zbiornikami wody, zarówno stojącej jak i płynącej, nad którymi poluje. W okresie letnim spotykany jest w dziuplach, budkach, lub na strychach. Zimuje w podziemiach różnego typu, najczęściej spotykane są pojedyncze osobniki. Może wykonywać wędrówki na odległość do 300 km.
Poluje latając tuż nad powierzchnią wody. Jego lot odbywa się po linii prostej, w przeciwieństwie do nocka rudego, który latając bardzo często zakręca. Maksymalny wiek obserwowany w warunkach naturalnych wynosi 20,5 roku, a w Polsce 8 lat.
