Ochrona przyrody, w ujęciu ustawowym, oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, a w szczególności: dziko występujących roślin lub zwierząt; siedlisk przyrodniczych; siedlisk chronionych gatunków roślin lub zwierząt; zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; roślin lub zwierząt, objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów; przyrody nieożywionej; krajobrazu oraz zieleni w miastach i wsiach.
Ochrona przyrody ma na celu:
* utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
* zachowanie różnorodności biologicznej,
* zachowanie dziedzictwa geologicznego,
* zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,
* ochronę zieleni w miastach i wsiach, w szczególności ochronę drzew oraz krzewów,
* utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników,
* kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
Na stronach poświęconych ochronie przyrody będą prezentowane różne aspekty działań podejmowanych w zakresie realizacji wyżej wymienionych celów. Znajdą się na nich informacje o formach ochrony, którymi obejmowane są zasoby przyrody i jej składniki (ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, ochrona siedlisk przyrodniczych, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, parki zabytkowe), jak również o miejscach godnych objęcia ochroną (ostoje przyrody). Ponadto prezentowane będą instytucje i organizacje, które prowadzą działania na rzecz ochrony przyrody oraz realizowane przez nie programy i projekty ochrony czynnej.
PROGRAMY I PROJEKTY OCHRONY CZYNNEJ:
Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92 z 2004 r., poz. 880) "ochrona czynna" oznacza "stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów". Na terenie województwa śląskiego realizowane są obecnie liczne projekty z zakresu czynnej ochrony przyrody, a wiele innych zostało już zakończonych. Są to działania o różnym charakterze - od lokalnych, po takie, które opierają się na udziale w akcjach o zasięgu międzynarodowym.
Zapewne każdy z nas potrafi podać co najmniej kilka argumentów popierających ideę czynnej ochrony przyrody. Warto jednak w tym miejscu przytoczyć mniej popularne opinie - osób, które podchodzą z dużym dystansem do tego typu działań. Dlaczego? Każde działanie z zakresu czynnej ochrony przyrody, jakkolwiek jego celem jest naprawa negatywnych skutków działalności człowieka, również jest swoistą ingerencją w przyrodę. Mamy nadzieję, że zamieszczona poniżej refleksja Ryszarda Kulika - psychologa i wieloletniego działacza na rzecz ochrony przyrody, będzie impulsem do głębszej refleksji na ten temat. Artykuł zatytułowany Czy przyrodzie należy pomagać?, ukazał się w 2003 roku w 10 (112) numerze miesięcznika Dzikie Życie, wydawanego przez Pracownię na rzecz Wszystkich Istot z Bystrej k/Bielska-Białej.
Czy przyrodzie należy pomagać?
Większość z nas prawdopodobnie odpowie, że tak. Leśnicy wycinają świerki zaatakowane kornikiem, aby ocalić zdrowe jeszcze drzewa, różni ludzie dokarmiają ptaki oraz inne zwierzęca, zagrożone gatunki odławia się i umieszcza w ZOO, aby tam mogły przetrwać, sadzi się las tam, gdzie do tej pory go nie było, tworzy się w laboratoriach nowe odmiany roślin, odporne na szkodniki, aby nie zatruwać ziemi szkodliwymi chemikaliami; zakłada się również rezerwaty oraz w inny jeszcze sposób chroni zwierzęta i rośliny.
Prawie każdy człowiek kocha przyrodę i stara się jej jakoś pomagać. A jednak z pomaganiem należy obchodzić się bardzo ostrożnie! Może to zabrzmi dość paradoksalnie, ale w pomaganiu kryje się często bardzo wiele egoistycznych intencji. Oznacza to, że pomagając, tak naprawdę dbamy bardziej o swój własny interes, niż o przyrodę. Dzięki usuwaniu kornika i innych szkodników z lasu, leśnicy uzyskują więcej drewna (choć zmniejsza się bioróżnorodność), a ludzie dokarmiający ptaki mogą o sobie pomyśleć, jacy są proekologiczni (choć część tych ptaków może chorować z powodu nieodpowiedniego pokarmu albo na tyle zmieniać swoje zwyczaje, że ostatecznie kończy się to dla nich tragicznie) (...) Czy w tym całym pomaganiu chodzi rzeczywiście o przyrodę, czy raczej o nasz ludzki interes? No właśnie, zwróćcie uwagę na to, że ciągle mówi się o pomaganiu przyrodzie i robi się w tym kierunku bardzo dużo, a jednak globalnie sytuacja ekologiczna jest coraz gorsza. Tyle działań, zabiegów, przedsięwziąć, a takie mizerne skutki.
Gdy się przyglądam tego rodzaju pomaganiu, dostrzegam w nim dwa niebezpieczne założenia. Jedno mówi o tym, że ciągle trzeba coś robić (pomagać). Drugie, że my ludzie wiemy, co dla przyrody jest najlepsze. Oba te przekonania wzajemnie się dopełniają i tworzą zaiste wybuchową mieszankę, ponieważ stawiają nas - ludzi w szczególnie uprzywilejowanej pozycji i powodują nadmierne przywiązanie się do wiedzy, jaką zgromadziliśmy. Ostatecznie prowadzą do arogancji i przymusu kontroli nad rzeczywistością.
Czy można inaczej? Wydaje mi się, że alternatywnym sposobem pomagania jest niedziałanie. Najlepszą chyba rzeczą, jaką możemy zrobić dla przyrody, to pozostawić ją sobie samej. Nie robić nic! Zaufać temu, co samo się dzieje. Powiedzieć sobie NIE WIEM, co dla ciebie jest dobre i dlatego właśnie pozwolę, aby rzeczy działy się samoistnie.
Takie pomaganie, choć wydaje się najprostsze, jest jednak niezwykle trudne. Po pierwsze bowiem wymaga zaufania naturalnemu procesowi. Przyjmuję, że istnieje jakaś mądrość procesu, że zniszczenie i odrodzenie, to tylko cykliczne etapy w odwiecznym nurcie życia. Ufność jest tutaj podstawową akceptacją, zgodą na to, co jest, niezależnie od własnego widzimisię. Po drugie, to pomaganie wymaga rozpoznania własnych lęków i wyobrażeń, które zakłócają widzenie rzeczywistości. Możemy obawiać się, że jeśli nie będziemy ingerować, to wszystko się zawali, obumrze, zginie. Te obawy z pewnością są irracjonalne i złudne, jak każdy lęk, bo jedyne, co nam grozi, to erozja naszych wyobrażeń na temat rzeczywistości, a nie samej rzeczywistości. I wreszcie, po trzecie, "pomaganie bez pomagania" wymaga odpuszczenia sobie przymusu ciągłej kontroli tego, co jest. Ten przymus kontroli wynika właśnie z lęku i każe nam ciągle ingerować, zmieniać i wpływać na bieg rzeczy. Odpuszczając sobie kontrolę, jednocześnie pozwalamy życiu żyć. Życie bowiem żyje samo i z pewnością nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów. Jest takie buddyjskie powiedzenie: "Siedzę spokojnie, nie robię nic; przychodzi wiosna, trawa rośnie sama". Kto wie, czy dokonanie tego nie jest jednocześnie największa pomocą, jaką można udzielić samemu sobie.
W ochronie przyrody pomagaja takze programy Natura 2000 gdzie w rezerwacie szachownica obecne sa ostoje siedliskowe.
Typy siedlisk przyrodniczych
Kod siedliska
Nazwa
6210
Murawy kserotermiczne i krzewiaste facje
8310
Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania
9170
Lasy dębowo-grabowe
Gatunki zwierząt
Nazwa polska
Nazwa łacińska
Populacja
Mopek
Barbastella barbastellus
C
Nocek Łydkowłosy
Myotis dasycneme
C
Nocek Bechsteina
Myotis bechsteinii
C
Nocek Duzy
Myotis myotis
C
Ostoja siedliskowa położona jest w kompleksie lasów na terenie gminy Lipie, w środkowej części Wyżyny Wieluńskiej, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Wejścia do jaskini leżą w starym kamieniołomie na Krzemiennej Górze (228 m n.p.m.). W celu ochrony systemu jaskiniowego oraz interesującego profilu geologicznego, utworzono na tym terenie rezerwat Szachownica.
Prace podziemne, towarzyszące eksploatacji kamienia, rozszerzyły do znacznych rozmiarów naturalne korytarze, naruszając równowagę górotworu i powodując powstanie zagrożenia częściowym lub nawet całkowitym zawałem części sztucznie poszerzonej. Sytuacja ta dotyczy w szczególności jaskini Szachownica I oraz Szachownica II. Obserwowane w jaskiniach bardzo intensywne procesy dezintegracji górotworu, przejawiające się m.in. odpadaniem skał ze stropu i ścian, potęgowane są naturalnymi procesami przemarzania oraz zjawiskami krasowymi. Obecnie obiekt traktowany jest jako jeden system jaskiniowy o sumarycznej długości 1 000 m, który przed zniszczeniem przekraczał prawdopodobnie 2 km.
