Opady atmosferyczne
W przeciwieństwie do temperatury powietrza, przestrzenna zmienność rozkładu opadów atmosferycznych na terenie województwa śląskiego ma charakter równoleżnikowy. I tak, najwięcej opadów przypada na góry, gdzie średnia roczna suma opadów przekracza 1 300 mm. Przesuwając się na północ, liczba ta stopniowo maleje do 600 mm na rok w rejonie Częstochowy. Miesiącem, w którym występują najwyższe sumy opadów jest lipiec, a najmniej opadów przypada na październik.
Pokrywa śnieżna najdłużej zalega w górach - maksymalnie powyżej 150 dni, a najkrócej, bo poniżej 50 dni, w zachodniej części województwa. Śnieg w górach średnio pojawia się już pod koniec października, a zanika w pierwszej połowie maja. Na pozostałym obszarze śnieg pojawia się pod koniec listopada, a zanika najwcześniej w połowie marca z wyjątkiem centralnej i północnej części województwa, gdzie średnio pokrywa śnieżna utrzymuje się do kwietnia.
Temperatupa
Średnia roczna temperatura powietrza na obszarze większej części województwa śląskiego waha się w granicach 7-8 oC. Zdecydowanie niższa jest w części południowej, gdzie miejscami schodzi nawet poniżej 4 oC. Natomiast w części południowo-zachodniej województwa średnia roczna temperatura powietrza przekracza 8 oC.
Średnia miesięczna temperatura stycznia waha się od -2 oC do -4 oC na większości obszaru województwa, z wyjątkiem części południowo-zachodniej oraz rejonu Kotliny Ostrawskiej i Doliny Górnej Wisły, gdzie temperatura wzrasta powyżej -2 oC. Z kolei na obszarach górskich oraz w rejonie Szczekocin i Niegowej notuje się najniższą średnią miesięczną temperaturę stycznia - poniżej -4 oC.
Średnia miesięczna temperatura lipca waha się od 14 oC do 16 oC, z wyjątkiem okolic Rybnika, gdzie jest wyższa (ponad 16 oC) i z wyjątkiem gór, gdzie miejscami schodzi poniżej 10 oC. Średnia miesięczna temperatura maksymalna stycznia waha się od 0 oC do 2 oC i przyjmuje takie wartości na obszarze prawie całego województwa z wyjątkiem gór, gdzie temperatura ta spada poniżej -2 oC i rejonu Zawiercie - Żarki - Szczekociny - Koniecpol, gdzie średnia miesięczna temperatura maksymalna stycznia waha się od -2 oC do 0 oC.
Średnia minimalna temperatura stycznia sięga poniżej -7 oC w górach oraz poniżej -6 oC w rejonie Szczekocin i Niegowej. Natomiast średnia temperatura maksymalna lipca przekracza 21 oC w centralnej części województwa oraz w jego części zachodniej, północno-zachodniej i na krańcach północnych. Najniższą maksymalną temperaturę zanotowano oczywiście w górach - poniżej 15 oC. Najniższą minimalną temperaturę lipca zanotowano w rejonie gór - poniżej 7 oC, a najwyższą - powyżej 11 oC - w rejonie Rybnika i Częstochowy.
Największą średnią roczną liczbę dni mroźnych i bardzo mroźnych obserwuje się przede wszystkim w górach, gdzie wynosi ona powyżej 85 (dni mroźne) i 7 (dni bardzo mroźne) oraz w północno-wschodniej części województwa, gdzie wartości te są już jednak niższe. Natomiast najmniejszą średnią roczną liczbę dni mroźnych i bardzo mroźnych odnotowuje się w rejonie Rybnika i Zbiornika Żywieckiego - poniżej 25 (dni mroźne) i poniżej 2 (dni bardzo mroźne).
Najwyższą średnią roczną liczbę dni gorących - powyżej 40 - odnotowuje się w rejonie Rybnika, natomiast w rejonie Zbiornika Żywieckiego występuje również dużo - średnio od 30 do 40 dni gorących w ciągu roku. Najmniej dni gorących przypada na góry, bo średnio poniżej 10 w roku. Również w rejonie Rybnika odnotowuje się największą średnią roczną liczbę dni upalnych - powyżej 7, a najniższa średnia roczna liczba dni upalnych występuje w górach - poniżej 1.
Rejony z największą średnią liczbą dni z przymrozkami w okresie od kwietnia do października to góry - powyżej 25 dni i fragment północno-wschodniej części województwa - od 20 do 25 dni. Najmniej dni z przymrozkami notuje się średnio w południowo-zachodniej części województwa. Najwcześniej, bo już przeciętnie pod koniec września, przymrozki pojawiają się w górach i w północno-wschodniej części województwa, a na większości terytorium województwa - pod koniec października. W tych samych rejonach występują też ostatnie wiosenne przymrozki, które przypadają między 8 a 15 maja.
Biorąc pod uwagę średnie daty początku termicznych pór roku można zauważyć, że generalnie wiosna i lato zaczynają się najwcześniej na zachodzie i w centrum województwa, a najpóźniej w górach i na wschodzie województwa. Natomiast odwrotnie jest w przypadku jesieni i zimy. Na zachodzie i w centrum województwa zaczynają się one najpóźniej, a w górach i na wschodzie - najwcześniej. Jest to związane z dwoma czynnikami. Na obszarach górskich występuje znana zależność między wysokością a klimatem - im wyżej, tym zimniej i bardziej ostry klimat. Natomiast na pozostałym obszarze ogólny rozkład temperatur województwa jest odzwierciedleniem rozkładu temperatur w Polsce - na zachodzie klimat w większym stopniu podlega wpływom oceanicznym i jest przez to łagodniejszy, a na wschodzie klimat jest bardziej kontynentalny i co za tym idzie, ostrzejszy.
Klimat
Klimat jest to typowy dla danego obszaru układ pogód, wyznaczany na podstawie wieloletnich obserwacji. Kształtowany jest pod wpływem wielu czynników, spośród których najważniejsze to: szerokość geograficzna, odległość od morza, wysokość nad poziomem morza, obecność ciepłych bądź zimnych prądów morskich oraz ukształtowanie powierzchni ziemi. Polska, a zatem również województwo śląskie, położone są w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego, przejściowego.
W regionalizacji rolniczo-klimatycznej R. Gumińskiego, zmodyfikowanej przez J. Kondrackiego, województwo śląskie położone jest w zasięgu siedmiu regionów, nazwanych dzielnicami: częstochowsko-kieleckiej, tarnowskiej, podkarpackiej, karpackiej, podsudeckiej, wrocławskiej i łódzkiej. Dzielnice te wyróżniono biorąc pod uwagę przede wszystkim ilość opadów, długość okresu wegetacyjnego oraz czas zalegania pokrywy śnieżnej. Do dzielnic najcieplejszych, z długim okresem wegetacyjnym należą dzielnice wrocławska i tarnowska, przy czym w tej drugiej większa jest roczna suma opadów. Największe roczne sumy opadów charakteryzują dzielnicę karpacką, ale jest tam z kolei krótki okres wegetacji. W pozostałych dzielnicach omawiane wskaźniki przyjmują pośrednie wartości. Jest to uzależnione przede wszystkim od wysokości n.p.m. Dla przykładu dzielnica częstochowsko-kielecka ma wyższe opady i dłużej zalega tam pokrywa śnieżna niż na przykład w dzielnicy łódzkiej.
Według innej klasyfikacji - regionalizacji klimatycznej W. Wiszniewskiego i W. Chełkowskiego - obszar województwa śląskiego znajduje się w obrębie czterech regionów: Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Lubusko-Dolnośląskiego, Łódzko-Wieluńskiego oraz Karpackiego. Regiony powstały poprzez nałożenie na siebie map z różnymi parametrami meteorologicznymi, przy czym za granice regionów przyjęto nie linie, lecz strefy o różnej szerokości. Powstała zatem mapa regionów klimatycznych, ale brak jest ich dokładniejszej charakterystyki.
Odrębną klasyfikację przyjmuje się dla części górskiej województwa. Mieczysław Hess wyznaczył w polskich Karpatach Zachodnich 6 pięter klimatycznych. Zostały one wyróżnione na podstawie średniej temperatury roku i pokrywają się mniej więcej z piętrami roślinnymi, choć nie ściśle, gdyż rozmieszczenie roślin nie zależy wyłącznie od klimatu. Granic między piętrami nie stanowią linie, lecz pasy o szerokości co najmniej kilkudziesięciu metrów i w zależności od lokalnych warunków klimatycznych, przebieg tych granic może być czasami znacznie odchylony od średnich wartości wysokości przedstawionych w zamieszczonej
tabeli.
W związku z położeniem województwa śląskiego w różnych jednostkach fizyczno-geograficznych - od obszarów nizinnych po górskie, warunki klimatyczne są tu również zróżnicowane. Dodatkowo, na naturalne procesy nakładają się czynniki antropogeniczne, które na terenach zurbanizowanych mogą w dość istotny sposób oddziaływać na poszczególne parametry meteorologiczne.
Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenach zurbanizowanych są: przemysł, transport, komunikacja oraz paleniska domowe i kotłownie centralnego ogrzewania. Zanieczyszczenie atmosfery jest powodem osłabienia całkowitego promieniowania słonecznego, co jest przyczyną zmiany bilansu cieplnego powierzchni ziemi i dolnych warstw atmosfery. Inny jest również charakter podłoża na omawianych terenach. Zmieniają się tu zatem lokalne warunki klimatyczne.
Dopływ promieniowania słonecznego na najbardziej zurbanizowanym obszarze województwa może być o 25% mniejszy, a usłonecznienie o około 15%. Tym samym zwiększa się liczba dni pochmurnych, a zmniejsza liczba dni pogodnych. Obserwuje się także wzrost temperatury w obrębie miast, w stosunku do terenów otaczających. W przypadku średniej rocznej temperatury powietrza, różnica ta wynosi na omawianym terenie ok. 1,3 oC, a w przypadku temperatur minimalnych - dochodzi nawet do 5 oC. Zmniejsza się zatem liczba dni mroźnych.
Na obszarach miejskich niższa jest też wilgotność powietrza, w przypadku wilgotności względnej notuje się różnice rzędu 2-5%. Kolejną konsekwencją zanieczyszczenie atmosfery jest wzrost liczby jąder kondensacji (różnego rodzaju pyłów) utrzymujących się w powietrzu, co przyspiesza i ułatwia powstawanie chmur i w rezultacie zwiększa sumy opadów. W związku z tym notuje się ogólnie wzrost opadów o 5-10%. Wzrasta liczba dni z opadami oraz wyraźnie wzrasta liczba dni z burzami w centrum aglomeracji. Średnia roczna liczba dni z burzami nie przekracza 40. Zdecydowanie mniej odnotowano dni z gradem, średnio maksymalnie około 5. Bardzo znaczący jest wzrost częstości występowania mgieł, gdyż latem wynosi on 30% w stosunku do otoczenia, a zimą nawet 100% w stosunku do otoczenia. Na obszarze województwa śląskiego odnotowuje się średnio w ciągu roku maksymalnie do 110 dni z mgłami. Należy tu zaznaczyć, że mgła jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem dla człowieka, gdyż przede wszystkim wraz z utrzymującymi się w niej pyłami i gazami tworzy smog, a ponadto pogarsza samopoczucie, utrudnia komunikację, sprzyja utrzymywaniu się w niej nie tylko zanieczyszczeń ale i drobnoustrojów chorobotwórczych.
Niekorzystnym zjawiskiem jest także zmniejszenie prędkości wiatru na skutek zabudowy w miastach. Miasta zmniejszają prędkość wiatru o około 20-30%, a zwiększają częstość występowania cisz o 5-20%. Obserwuje się również zmianę kierunków wiatrów. Z tych powodów różnego rodzaju zanieczyszczenia mogą się utrzymywać w powietrzu dłużej i osiągać wyższe stężenia
Usłonecznienie
Wartość średniego rocznego usłonecznienia rzeczywistego jest najwyższa w południowej części województwa śląskiego, gdzie sięga prawie 1 900 godz./rok, a najniższa w zachodniej części, gdzie wynosi około 1 650 godz./rok. W pozostałej części województwa wartość ta wynosi około 1 800 godz./rok, przy czym w części północnej jest wyższa.
Średnie roczne zachmurzenie nie jest zbyt zróżnicowane przestrzennie i kształtuje się dla województwa śląskiego na poziomie około 70%. Największą średnią roczną liczbę dni pogodnych odnotowano w rejonie Cieszyna i Wisły, a najmniejszą w rejonie Raciborza i Katowic. Natomiast najwięcej dni pochmurnych odnotowano w Katowicach i Bielsku-Białej.
Wiatr
W województwie śląskim przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie, które wieją ze średnią prędkością nieprzekraczającą 5 m/s. Miejscem, gdzie najczęściej występują cisze atmosferyczne jest rejon na południe od Zbiornika Żywieckiego, a także - choć w mniejszym stopniu - okolice Rybnika. Najsilniejsze wiatry wieją na południu województwa w obrębie gór, najczęściej w styczniu
Wilgotność powietrza
Średnia roczna wilgotność względna powietrza nie przekracza 78% w pasie od południowego zachodu do północnego wschodu województwa śląskiego oraz w równoleżnikowym pasie na północ od Bielska-Białej, a na południe od Zbiornika Goczałkowickiego. Najwyższą wartość, powyżej 84%, osiąga w górach i na wschód od Rybnika. Na większości obszaru województwa, najwyższe wartości wilgotność względna osiąga w styczniu, a najniższe wiosną i latem.
